سگ های زنده یاب ناجیانی مهربان
كادایف: تهران- سگ های زنده یاب هلال احمر كه توانایی آنها در نجات جان انسان ها از پیشرفته ترین دستگاه های زنده یاب بالاتر است، می توانند در 95 درصد عملیات جستجو و نجات موفق عمل كنند، در صورتیكه امكان موفقیت با پیشرفته ترین دستگاه های زنده یاب در حوادث فقط 35 درصد است.
پسرك در گرمای داغ تابستان خفته است، كمی آن طرف تر خواهر كوچكش از این پهلو به آن پهلو می غلتد، مادر نیمه خواب و نیمه بیدار پلك می زند، چشمش بر ساعت می لغزد و آنگاه نگاهی به سقف كهنه خانه می كند، پدر كشاورزش خسته تر از آن است كه حتی تكانی بخورد، مادر چشم ها را می بندد.
چهار دیوار خانه، خسته از تحمل سقفی كهنه، سال ها است كه ایستاده اند و هر روز به زنان و مردانی نگاه كرده اند كه به امید آرزوهای كوچك اما زیبا زندگی را سپری می كردند و بامداد را به شب رسانده و شب را تا بامداد آرام خفته اند.
دیوارهای خانه به خاطر می آورند كه روز گذشته مادر نگران بود كه چرا پسرك درسش را نمی خواند، با او حرف نزده بود و پسرك كه تاب بی اعتنایی مادر را نداشت، خودش را به پای مادر انداخته و از او چشمان مهربانش را طلب كرده بود.
مادر دوباره چشم باز كرد، چرا با پسرك دعوا كرده بود؟ دیوارهای خانه نگاهش كردند، از جایش بلند شد، نگاهی به چهره پسرك كرد، پسرك آرام خفته بود، دیوارهای خانه اینها را می دیدند، مادر بزرگ را به خاطر می آوردند و مادر مادر بزرگ را.
زن خیره به دیوار نگاه كرد و بعد... چشمهایش را بست، دیوار خیره ماند، دیوار پیر بود، پیر شده بود، پیر و خسته. حالا دیگر مادر چشمانش را برای یك خواب عصرانه تابستانی بسته بود و فقط صدای خانه را كه در تنفس منظم و آرام پدر و فرزندانش خلاصه می شد، می شنید. مادر به خودش قول داد كه فردا برای پسرك لقمه بگیرد و با او مهربان باشد.
...و بعد، دیوار پیر بود كه تنش لرزید، فرش كهنه خانه تكان آرامی را حس كرد، سگ های كوچه های روستا صدا كردند، گوش های سگ ها صدای زمین را خوب می شنیدند، صدای تنوره دیو را، دیوار كه تكان خورد باورش نمی شد، همیشه محكم و استوار ایستاده بود، اما حالا چیزی آشفته اش می كرد، دیو تنوره كشید، زمین بی قرار شد، دیوار گویی كه قطعه چوبی كوچك است، دستی بزرگ و بی رحم تكانش داد.
دستی ناشناس كه دیوارهای خانه او را نمی شناخت تكانش دادند، صد سال بود كه عمر كرده بود و چنین چیزی را به خاطر نمی آورد و بعد تنوره دیو تندتر شد، زمین چون گهواره نوزادی تاب برداشت، تكان خورد.
مادر كه نیمه خواب عصر تابستان بود ناگاه چشم باز كرد و خیره به دیوارها ماند كه تكان می خوردند، دیوارها شرمگینانه چشم از زن برگرداندند، زن خواست مرد را صدا كند خواست بگوید زلزله... اما آب دهانش خشكیده بود، كلمات را فراموش كرده بود، خواست دخترك را بغل كند اما پسرك چه می شود؟ با مردش چه كند؟
همه این چیزها به سرعت اتفاق افتاد، زن حتی نتوانست فریادش را به كلمه درآورد... و یك باره دیو آمد، دیوارها شرمگین از دستان پدربزرگی كه ساخته بودش، لرزیدند.
زن دیوار را دید كه داشت به چشم هایش هجوم می آورد، مرد لحظه ای از خواب پرید، آخرین لحظه دیوار چشم های زن را پر كرد و زن یك باره هزار هزار ستاره را دید كه روشن شدند و گرمایی شدید را در تمام تنش حس كرد و داشت فكر می كرد كه كاش پسرك گرسنه نبود.
صدای سگ ها، روستا را آرام نمی گذاشتند، بوی خاك و صدای شیون و تصویر چشمان بهت زده مردمانی كه دیوارها و سقف خانه شان جوان تر بود و از آوار خانه ها گریخته بودند، شهر را پر كرده بود، زنده ها نام مردگان شان را فریاد می كردند و ضجه بود و مویه بود وهق هق آدم ها كه لابه لای گرد و خاك گم می شد و ناگهان اتفاقی عجیب و غیرمنتظره ای رقم خورد گروهی از امدادگران و نجاتگران هلال احمر با سگ های تجسس و نجات برای نجات جان افراد زنده و زیرآوار مانده وارد روستا شدند، روستایی كه با آوار زلزله با خاك یكسان شده بود.
«در سوانحی كه منجر به تخریب مناطق مسكونی می گردد احتمال گرفتار شدن افراد در بین آوارها وجود دارد این افراد پیش از اینكه در اثر جراحات وارده و فشار آوار و كمبود اكسیژن جان خویش را از دست بدهند، باید نجات داده شوند و در این میان عكس العمل سریع و مبادرت به موقع و به هنگام امری بسیار حیاتی و ضروری می باشد و ابتدا باید محل دقیق مصدوم به وسیله سگ های آموزش دیده مشخص شود و سپس عملیات رهاسازی انجام گیرد.»
«سگ های جستجو و نجات حس بویایی بسیار قوی دارند كه قادرند بوها را به خوبی درك كنند، به خاطر بسپارند و در مواقع ضرورت به خاطر بیاورند. امروزه در سراسر دنیا از توانایی سگ ها برای پیدا كردن مصدومان بعد از سوانح استفاده می گردد و سگ ها توانایی های بالقوه ای دارند كه با آموزش و تمرین شكوفا می گردد و می توان در جهت نجات جان انسان ها از آنها بهره گرفت.»
«ایران چهارمین كشور آسیا و ششمین كشور دنیا از نظر كثرت وقوع بلایا به لحاظ وضعیت جغرافیایی، شرایط آب وهوایی و خصوصیت های ژئوپلتیك به حساب می آید و در طول تاریخ شاهد حوادث و سوانح بسیاری بوده است.»
«سازمان ملل متحد، ایران را به علت امكان وقوع 31 حادثه طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت در زمره 10 كشور نخست بلاخیز دنیا قرار داده است به صورتی كه از مجموع 40 بلای طبیعی شناخته شده در جهان امكان وقوع 31 نوع آن شامل زلزله، سیل، سونامی، رانش زمین، روانه های گلی، سنگ لغزش، فرسایش خاك، نفوذ و پیشروی آب دریا، رسوب زایی، تخریب ساحلی، مرداب زایی، كویرزایی، انجماد و سرمازدگی، تگرگ، بهمن، توفان، آلودگی آب و هوا، آلودگی محیط زیست، آفات و بیماری های نباتی و هم خشكسالی در این كشور وجود دارد.»
تحقیقات انجام شده از جانب كارشناسان خبره گروه های امداد و نجات جمعیت هلال احمر نشان داده است آتش سوزی خود به خودی جنگل ها، صاعقه، خطرات ژئوترمال (زمین گرمایی)، ریزش حوضه های آهكی، نشست های زمین در نواحی استخراج مواد معدنی، ریزش های زیردریایی، لغزش های زیردریایی، باطلاق زایی، آتشفشان و خودسوزی میدان های ذغالی در مراحل بعدی وقوع حوادث و بلایای شایع در كشور قرار دارند.
اگرچه زلزله مهمترین بلای طبیعی است كه حدودا همه ایرانی ها لرزش آن را زیر پای خود حس كرده اند اما در سال های گذشته كشور ایران از بلایای طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت دیگری مانند سیلاب های مخرب، رانش زمین، سقوط بهمن های ویرانگر و سقوط هواپیماهای مسافربری در مناطق صعب العبور كوهستانی بی نصیب نبوده است و خسارت های ناشی از آن باعث زیان های جانی و مالی بسیاری برای كشور شده است.
در این میان یافتن افراد صدمه دیده در زیر آوار زلزله یا سقوط بهمن، مشخص كردن مكان دقیق افراد زنده، مشخص كردن دقیق قرارگیری اجساد، رساندن آب و غذا به افراد صدمه دیده و متاثر در مكان های دور از دسترس مانند افراد گرفتار در ریزش تونل ها و مناطق و معابر صب العبور كوهستانی و نظایر آن نیاز به سگ های تجسس و نجات (سگ های زنده یاب، ردیاب و جسد یاب) را برای یاری رساندن به انسان های گرفتار دو چندان می كند، حیوانات باهوشی كه به كمك حس بویایی قوی و آموزش های خاصی كه دیده اند می تواند به راحتی جان انسان ها را نجات دهند.
این حیوانات باهوش از دسته سگ های معمولی نیستند و باید آزمایش ها و امتحان های مختلف و سختی را پشت سر بگذارند تا بتوان بعنوان سگ جستجو و نجات در حوادث از آنها بهره برد.
«حسین درخشان» مدیر مركز كنترل و هماهنگی عملیات سازمان امداد و نجات درباره تاریخچه استفاده از سگ های جستجو و نجات می گوید: پیوند میان انسان و سگ بسیار قدیمی است. سگ ها و انسان ها حدود 12 هزار سال است كه در كنار هم زندگی می كنند. در طول تاریخ شاهد به خدمت گرفتن سگ توسط انسان برای انجام اموری همچون شكار، چوپانی و دفاع بوده ایم اما مسلما' جستجو و نجات اصیل ترین حرفه سگ ها است.
وی می افزاید: سگ ها در اوایل سال 1750 میلادی برای كمك به مجروحان و گمشدگان استفاده می شدند. تیم های جستجو و نجات امروزی پیوندی از سگ و انسان است كه عملیاتی همچون ردیابی، پیدا كردن قربانیان جنایات، بهمن، زلزله و سیل را انجام می دهند.
این مربی قدیمی آموزش و نگهداری سگ های تجسس و نجات با اشاره به اینكه استفاده از سگ برای مقاصد جستجو و نجات به زمان های قدیم برمی گردد، می گوید: در قرن هفدهم در كشور سوئیس از سگ ها برای شكستن مسیر در برف عمیق استفاده می كردند؛ به صورتی كه مدارك باقی مانده از آن سال ها نشان داده است كه یك سگ به نام «بری» 40 نفر را در طول عمر خود نجات داده است. همینطور در جنگ جهانی اول (حمله به لندن) از سگ ها برای یافتن تلفاتی كه مدفون شده بودند، استفاده شد.
وی ادامه می دهد: در اوایل سال 1892 هم از سگ های جستجو و نجات برای یافتن سربازان مجروح استفاده می شد تا زمان جنگ جهانی اول و دوم كه استفاده از آنها بعنوان سگ های پزشكی - نظامی به رسمیت شناخته شد. در طول تاریخ از سگ جستجو و نجات برای پیدا كردن قربانیان سقوط بهمن در كوه های آلپ استفاده می شد.
مدیر مركز كنترل و هماهنگی عملیات سازمان امداد و نجات با اشاره به اینكه اولین برنامه آموزشی موفق تربیت سگ های نجات در سوئیس در سال 1969 انجام گرفت، می افزاید: در زمان جنگ جهانی دوم در ایالات متحده به علت تهدید بمب، اولین واحدهای سگ های جستجو و نجات در سانفرانسیسكو و كالیفرنیا تشكیل شد اما بعد از جنگ منحل شدند. در حدود سال 1969 توسط بیل سیروتاك اولین واحد سگ جستجو و نجات داوطلب در سیاتل تشكیل شد. در دهه بعد واحدهای سگ های جستجو و نجات ابتدا در غرب ایالات متحده و به دنبال آن در اوایل 1980 واحدهای دیگری در شمال شرقی و جنوب ایالات متحده تشكیل شدند.
به گفته درخشان، همزمان با زمین لرزه های بزرگ مكزیك در سال 1985 یك واحد جستجو و نجات برای حوادث خارجی تشكیل شد. این تیم در زلزله های السالوادور، فیلیپین و ارمنستان هم مورد استفاده قرار گرفت. در نیمه دوم قرن بیستم شكل گیری و استفاده از تیم های سگ های نجات به صورت تصاعدی افزایش پیدا كرد. امروزه این تیم ها علاوه بر حوادث طبیعی، حوادث جنایی، افراد گم شده و حتی افراد غرق شده را هم پوشش می دهند. واحدهای جستجو و نجات موجود در ایالات متحده بین 300 تا 500 واحد تخمین زد می شوند.
این مربی قدیمی آموزش و نگهداری سگ های تجسس و نجات می افزاید: اما در ایران لزوم به كارگیری از اینگونه سگ ها برای اولین بار بعد از وقوع زلزله های رودبار، منجیل و بم به وضوح احساس شد از این رو جمعیت هلال احمر نسبت به تشكیل تیمی های با این هدف اقدام نمود.
وی در مورد توانایی های این سگ ها در نجات جان انسان ها می گوید: برای انتخاب یك سگ جستجو و نجات، سگ ها باید بتوانند آزمایش های مختلفی را كه شامل «هوش» و «قدرت» است، با موفقیت پشت سر بگذارد؛ بعنوان مثال یكی از این آزمایش ها این است كه وقتی سگ، صدایی را می شنود، چه عكس العملی از خود نشان می دهد، آیا حیوان تنها گوشش را تیز می كند، به دنبال صدا می آید و واق واق می كند یا فرار می كند، هر كدام از اینها یك شاخص برای انتخاب شدن یا انتخاب نشدن یك سگ جستجو و نجات است.
درخشان توضیح می دهد: برخی از سگ ها اصلا هیچ توجهی به این صداها ندارند، بعضی ها فقط سرشان را تكان می دهند؛ اما برخی با دقت خاصی گوش می دهند كه این نشان داده است كه چقدر یك سگ باهوش است و به درد كار جستجو و نجات می خورد.
این مربی قدیمی آموزش سگ های تجسس و نجات ادامه می دهد: مهمترین اصل موفقیت در به كارگیری سگ های جستجو و نجات در سلسله عملیات مختلف امداد و نجات تولید همكاری بین حیوان و مربی اوست، زمانی كار نتیجه می دهد كه مربی بتواند به خوبی زبان حیوان را بفهمد، یعنی او بتواند با درك علایمی كه سگ از خود نشان داده است و مشخصه هایی كه حیوان در هر لحظه دارد، بفهمد منظور حیوان از هر حركت چیست و گرنه به این صورت نیست كه یك سگ امداد به هر كسی داده شود و او بتواند عملیات جستجو و نجات را انجام دهد.
درخشان می افزاید: در كشورهای پیشرفته و توسعه یافته و هم به تازگی در كشور ما برای بالا بردن توان عملیاتی نیروهای امدادرسان هلال احمر در سلسله عملیات جستجو و نجات در آوار، رانش زمین، گل و لای سیلاب، سقوط بهمن، ردیابی افراد گمشده در جنگل، جسدیابی و نظایر آن از این سگ ها استفاده می گردد.
به گفته این امدادگر قدیمی و خبره جمعیت هلال احمر، سگ های تجسس و نجات، روزانه آموزش های اصلی «فرمان پذیری»، «هم قدم شدن»، «نشستن»، «دراز كشیدن»، «فرمان پذیری از طریق دور»، «بی حركت ماندن»، ««میدان موانع» و «جستجو و نجات ابتدای و پیشرفته» را در بین جنگل، بهمن كوهستان، برف و كولاك و آوار را فرا می گیرند تا همواره جهت شركت در سلسله عملیات یادشده آماده و محیا باشند.
وی با اشاره به اینكه پیدا كردن مصدوم در «سقوط بهمن» از سخت ترین عملیات جستجو و نجات است، می افزاید: وقتی فردی در بهمن گرفتار می شود، سرعت عمل برای نجات جان او ضروری و حائز اهمیت است، وقتی یك قربانی زنده به گور شده است، سرعت پاسخگویی بسیار مهم می باشد و در 15 دقیقه اول 30 درصد و بعد از 30 دقیقه 50 درصد احتمال زنده پیدا كردن مصدوم كاسته می شود. بنابراین میزان اثربخشی منابع در بهمن با چگونگی سرعت و دقت آنها تعیین می گردد. موثرترین منبع برای پیدا كردن محل دقیق قربانی مدفون شده در بهمن سگ جستجوی آموزش دیده است. با اینكه بهمن ها غالبا باعث از دست دادن جان افراد می شوند اما این وضعیت با وجود سگ های نجات به سمت بهتر شدن می رود و جان انسان ها حفظ خواهد شد.
«اسماعیل اسكندری» رئیس مركز آموزش سگ های زنده یاب كشور هم در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا، می افزاید: «كتی»،
«لیلی» و «جیبسی» از مشهورترین سگ های جستجو و نجات در ایران هستند، به صورتی كه با فعالیت آنها و سایر تیم های سگ های زنده یاب در زمین لرزه 7.3 ریشتری 21 آبان در 11 كیلومتری بخش ازگله و 32 كیلومتری شهرستان سرپل ذهاب در غرب كرمانشاه توانستیم 6 نفر را زنده نجات دهیم؛ ابتدا مادر و دختر بچه اش كه زیر آوار گرفتار شده بودند، شناسایی و زنده خارج شدند و سپس سه مرد و دو زن دیگر را هم نجات دادیم و 18جسد را هم با كمك سگ ها از زیر آوار خارج كردیم.
وی می گوید: تیم های آنست (آموزش و نگهداری سگ های تجسس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر) همچون اولین تیم های آماده امدادی هستند كه در محل ریزش آوار در زلزله های مخرب و ویرانگر حاضر می شوند و با حضور این تیم های تخصصی، سگ های آموزش دیده جستجو و نجات و ردیاب به كمك امدادگران می آیند تا محل گرفتار شدن افراد صدمه دیده و زنده در زیر آوار را شناسایی كنند.
رئیس مركز آموزش سگ های زنده یاب كشور با اشاره به اینكه سگ های تجسس و نجات از سه ماهگی برای آموزش آماده هستند و تا 2 سالگی زیرنظر مربیان مجرب و توانمند دوره های تكمیلی تجسس و نجات را طی می كنند، توضیح می دهد: این گونه از سگ ها به صورت معمول بین 12 تا 14 سال عمر می كنند و تا 10 سالگی هم از كارآیی لازم برای عملیات برخوردار می باشند.
وی در ادامه می افزاید: سگ های تجسس و نجات بر مبنای نوع تربیت و آموزش های عرضه شده، به انسان ها حمله نمی كنند و در عملیات های تجسس و نجات هم وقتی به محل موردنظر می رسند، به زمین نشسته و آغاز به واق واق می كنند و فقط با دستور مربی خود عملیات كاوش و جستجو و نجات را انجام می دهند.
اسكندری با اشاره به اینكه در عملیات جستجو و نجات، ردیابی و زنده یابی با این نوع سگ ها در حوادث و سوانح، از نژادی های بیشتر استفاده می گردد كه «اصلاح نژاد شده باشند»، می گوید: در این عملیات سگ های كارآیی دارند كه «سطح هوش و توانایی بالایی داشته باشند»، «چهره ای ترسناكی نداشته باشند»، «مهربان تر باشند» و «وزن آنها هم جهت شركت در اینگونه عملیات مناسب باشد.»
وی با اشاره به این مورد كه اخیرا' در بعضی از گزارش های خبری عنوان شده كه چرا گروه های جستجو و نجات هلال احمر(آنست) از سگ های «نژاد سرابی» برای عملیات تجسس و نجات استفاده نمی كنند، هم می گوید: سگ های سرابی از دسته سگ های «گله» و سگ «نگهبان» هستند، «این سگ ها داری بدنی غول پیكر، سر بزرگ، صورتی وحشت آور، چهره ای خشن و وزن بالایی هستند» و «صدای واق واق آنان بسیار بلند و قوی است» به صورتی كه این عوامل می تواند «نخست سبب ترس و وحشت» و «سپس سبب ریزش آوار بر روی افراد گرفتار و مصدومان زنده زیر آوار شوند.»
این مربی و كارشناس خبره آموزش سگ های تجسس و نجات توضیح می دهد: در زمان حاضر ما هیچ سگی را برای انجام عملیات جستجو و نجات در حوادث و سوانح از خارج از ایران خریداری نمی نماییم و این سگ ها در ایران تولید می گردد و هلال احمر ایران یك خط خونی را از آلمان خریداری نموده كه این خط خونی در سال های اخیر به بهره برداری رسیده و سگ های تجسس و نجات در حال تولیدمثل هستند و از زاد و ولد آنها ما سگ های جدید را وارد چرخه عملیات زنده یابی، ردیابی و جسدیابی حادثه دیدگان انواع حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت می نماییم.
رئیس مركز آموزش سگ های زنده یاب كشور با اشاره به اینكه اینگونه از سگ ها دارای شامه بسیار قوی بوده و حس بویایی آنان تا یك میلیون برابر انسان تخمین زده می شود، می گوید: این موجود می تواند تمام بوهای متصاعد شده در محیط را به تفكیك حس كند و مربیان در مدت حدود یك سال و نیم به سگ ها یاد می دهند كه در برابر بوی انسان زنده واكنش نشان دهند.
وی در ادامه می افزاید: به منظور اطلاع دقیق از آخرین روند حضور این حیوانات باهوش در سلسله عملیات امداد و نجات، زنده یابی، ردیابی و جسدیابی میكروچیپست هایی (ردیابی كه در بدن سگ ها تعبیه می شود) در بدن این سگ ها قرار داده می شود كه با استفاده از آن می توان به صورت آنلاین به محل قرارگیری سگ ها دسترسی های لازم را پیدا كرد.
اسكندری با اشاره به اینكه هم اكنون در كشور 80 قلاده سگ زنده یاب در هلال احمر در مواقع حوادث بكارگیری می شوند، اظهار داشت: از این تعداد هر یك از 31 استان كشور دارای 2 قلاده سگ (در مجموع 62 قلاده)، استان تهران دارای 8 قلاده سگ و سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر هم بعنوان پشتیبان كننده عملیات سایر استان های كشور دارای 10 قلاده سگ هستند كه هر یك مربی خاص خویش را دارند.
وی با اشاره به اینكه جمعیت هلال احمر ایران یك تفاهم نامه همكاری های مشترك در مورد آموزش و نگهداری سگ های زنده یاب با صلیب سرخ آلمان دارد، تصریح می كند: در اجرای این تفاهم نامه تمام شیوه و آموزش های اجراشده برای تربیت سگ های زنده یاب همچون مهارت های ارتباط با مصدوم، آشنایی با موانع، فرمانپذیری و اجتماعی شدن این سگ ها طبق روش های مرسوم در اروپا و مطابق با استانداردها به صورت دقیق رعایت می گردد و به منظور هماهنگی بیشتر با سایر استان ها هم هفته ای یك بار تمرین مشتركی را با آنها برگزار می نماییم تا استان های معین كشور بتوانند در مواقع بروز حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت از این سگ ها استفاده كنند.
وی خاطرنشان می كند: سالانه به صورت متوسط 100 عملیات نجات از جانب سگ های زنده یاب و ردیاب برای نجات افراد گرفتار در انواع حوادث و سوانح در كشور انجام می گردد و در حوادث خارج از كشور هم برحسب نیاز از وجود این سگ های استفاده خواهد شد.
جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران وظایف عمده ای را در سطح ملی و بین المللی برعهده دارد و می كوشد تا به اهدافی كه در اساسنامه این جمعیت آمده است، جامه عمل بپوشاند.
این اهداف عبارت از كوشش برای تسكین آلام بشری، احترام به انسان ها و كوشش در جهت برقراری دوستی و تفاهم و صلح پایدار میان ملت ها و پشتیبانی از زندگی و سلامت انسان ها بدون درنظرگرفتن هرگونه تبعیض میان آنها است.
جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران با سابقه ای بیش از 90 سال در خدمت رسانی به مردم ایران و جهان، از بدو تاسیس خود تاكنون در راه اهداف انسان دوستانه و اصول هفتگانه نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر حركت كرده است.
گزارش از: فرهاد شرف پور
اجتمام**7029*1834
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب